DOSSIER: Doorgaande leerlijn Fries

13/04/2023

Al een aantal jaren legt DINGtiid de nadruk op het versterken van de doorgaande leerlijn Fries in het onderwijs. Hieronder zetten wij al onze adviesrapporten nog eens op een rijtje. De onderstaande afbeelding maakt duidelijk waar de doorgaande leerlijn nog kan worden verstevigd.

Advies ‘Stel snel practoraat Fries en meertaligheid in voor het mbo’

Op 8 december 2022 nam de Tweede Kamer de motie van Van der Molen & Bevers aan over het Fries in het mbo. Het Rijk vroeg DINGtiid vervolgens in een adviesverzoek om hier verder onderzoek naar te doen. De eerste bevindingen zijn gedeeld met minister De Jonge en minister Dijkgraaf. Een verdiepend onderzoek staat gepland voor 2024/2025.

Anders dan in de Wet Primair Onderwijs (WPO) en de Wet Voortgezet Onderwijs (WVO) zijn er in de WEB (Wet Educatie en Beroepsonderwijs) geen wettelijke bepalingen voor het onderwijs in het Fries in het beroepsonderwijs aangebracht. De WEB biedt in artikel 7.1.1.b wel ruimte om naast het Nederlands een andere taal te gebruiken.

DINGtiid raadt aan om zo snel als mogelijk een practoraat Fries en meertaligheid voor het mbo in te stellen.

Lees hier onze volledige (tweetalige) adviesbrief aan BZK en OCW

Advies’Borg universitaire frisistiek’ (januari 2023)

Provincie Fryslân deed in juni 2021 een adviesverzoek aan DINGtiid betreffende de borging van de universitaire frisistiek. Eind december 2022 is dit advies uitgebracht. Dit moet echter als een tussenstation worden beschouwd, vanwege de dynamiek waarin de frisistiek in de loop van 2022 is beland en die culmineerde in de motie van De Hoop & Van der Molen (november 2022).

DINGtiid heeft de volgende aanbevelingen gedaan aan Provincie Fryslân en Rijk:

• Spreek af dat in de BFTK (2024-2028) een universitaire BA/MA Friese taal- en letterkunde, in lijn met het Europees Handvest, wettelijk wordt geborgd in de looptijd van deze BFTK.
• Zorg dat halverwege de looptijd van de BFTK (2024-2028), maar uiterlijk vóór de tussenevaluatie: 1) duidelijk is welke (combinatie van) wettelijke instrumenten hiervoor worden ingezet; 2) hieronder breed politiek, maatschappelijk en academisch draagvlak ligt; 3) duidelijk is hoe universitair onderzoek en onderwijs inhoudelijk kunnen worden ingevuld; en 4) duidelijk is wat de financiële implicaties zijn en wat het onderliggende financiële instrumentarium wordt. Zo kan de tweede helft van de looptijd worden gebruikt voor het wetgevingsproces en het regelen van de nodige middelen, die beide dan uiterlijk in 2028 zouden moeten zijn vastgesteld.
• Gebruik zowel de KNAW als de hoogleraren/vakgroepen Fries bij de vraag hoe de universitaire frisistiek in Nederland inhoudelijk – zowel als het gaat om het curriculum als om de profielen van de leerstoelen – het beste vormgegeven kan worden, en vooral ook hoe frisistiek en neerlandistiek elkaar kunnen versterken.
• Bevorder dat er meerdere leerstoelen Fries aan Nederlandse universiteiten zijn.
• Stimuleer en faciliteer universiteiten om eventuele financiële of praktische hindernissen voor potentiële studenten om Fries te studeren, weg te nemen.

Lees hier de volledige (tweetalige) adviesbrief ‘Universitaire frisistiek’

Advies ‘Versterk Fries in de voorschoolse fase’ (december 2022)

De Friese taal kan een betere plek in kinderdagverblijven en kinderopvang krijgen als Rijk, Provincie Fryslân en gemeenten meer leiderschap tonen. Dat stelt DINGtiid in zijn advies over het Fries in de voorschoolse periode. Met de volgende aanbevelingen kan het Fries worden verstevigd in het voorschools onderwijs en kan een bijdrage worden geleverd aan een sterkere doorgaande leerlijn:

• Rijk/Provincie: neem concretere en meetbare doelstellingen op in de nieuwe BFTK.
• Gemeenten/Provincie: stimuleer het Fries een meertaligheid op voorschoolse locaties.
• Provincie/Rijk: geef Fries een meertaligheid een vastere plek binnen de opleiding Pedagogisch medewerker.

Lees hier het volledige advies ‘Fries in de voorschoolse fase’

Advies ‘Op zoek naar nieuwe dynamiek’ (december 2020)

Veel organisaties die kennis over het Fries vergaren en verspreiden hebben het moeilijk. Dat draagt bij aan de onzekerheid over de toekomst van het Fries. Er moet daarom beter worden samengewerkt om de kennis over de Friese taal te bundelen en te ontwikkelingen. In het advies ‘Op zoek naar nieuwe dynamiek’ staat de vraag centraal hoe de goede dynamiek in de kennisinfrastructuur van het Fries kan worden gevonden. Uit het rapport komt naar voren dat er in het Friese kennisveld behoefte is aan:

• Focus en regie
• Verbinding en samenwerking
• In- en doorstroom

Lees hier het volledige advies

Advies ‘Meertaligheid als kwaliteit en doel’ (januari 2017)

De infrastructuur voor het Fries in het complete onderwijs moet beter worden gebruikt, om zo een doorlopende leerlijn te bewerkstelligen en de toekomst van het Fries in het onderwijs en ook in andere domeinen veilig te stellen. DINGtiid heeft daarom twintig adviezen opgesteld voor zowel de korte als de lange termijn, met de focus op het Fries in een meertalige context. Een paar duidelijke adviezen uit het onderwijsadviesrapport zijn:

• Scholen en onderwijskoepels moeten meertalig onderwijs duidelijk in hun beleid opnemen.
• Laat het onderwijs zoeken naar verbindingen tussen talen voor lesmateriaal én zet randvoorwaarden op voor meertalig onderwijs.
• Laat onderwijs op alle niveaus samenwerken en zorg voor een betere aansluiting van het Fries tussen voorschools en primair onderwijs én tussen primair en voortgezet onderwijs.
• Stel Fries verplicht in de voorexamenklassen.
• Maak op termijn de lerarenopleidingen meertalig.
• Stel de bevoegdheid Fries verplicht als eis voor bekwaamheid voor leraren in Fryslân en geef dat ook wettelijke basis.
• Zet beheersing van het Fries als eis in vacatures bij de overheid en overheidsinstanties.
• Zet bewustwordingscampagnes op om het belang van het Fries te onderstrepen.

Lees hier het volledige adviesrapport ‘Meertaligheid als kwaliteit en doel’