Posysje Frysk ferbetterje troch effisjintere gearwurking Ryk en Europa

01/12/2018

It Ryk soe mei de Ried fan Europa yn petear gean moatte om effisjinter te rapportearjen oer it Europeesk Hânfêst foar Regionale of Minderheidstalen. No binne der strukturele swierrichheden yn de rapportaazjesyklus, dy’t net goed binne foar it Frysk. Dat blykt út ûndersyk dat DINGtiid, it ryksadvysorgaan foar de Fryske taal, útfiere litten hat troch Mercator Europeesk Kennissintrum foar Meartaligens en Taallearen.

It ûndersyk is útset nei oanlieding fan de fraach fan de provinsje Fryslân hokker lessen oft leard wurde kinne út de fiif rapportaazjesykly dy’t sûnt 1996 west ha oangeande it útfieren fan it Europeesk Hânfêst. Minister Ollongren fan it Ministearje fan Ynlânske Saken en Keninkryksrelaasjes hat it rapport op freed 30 novimber yn Ljouwert yn ûntfangst naam.

Oanbefellings

Mercator Kennissintrum hat sjoen nei de ymplemintaasje fan de oanbefellings foar it Frysk dy’t it Komitee fan Eksperts (COMEX) oan Nederlân dien hat sûnt de ratifikaasje fan it Europeesk Hânfêst yn 1996. Yn it rapport stiet in tabel dy’t oanjout wêr’t neffens de COMEX de ymplemintaasje (noch) net goedernôch trochfierd is. Ut it oersjoch docht yn ien eachopslach bliken dat der by guon bepalings sprake is fan struktureel ferskillende opfettingen.

Nei oanlieding fan observaasjes en oanbefellings yn it rapport hat DINGtiid in tal advizen dien oan it Ryk, mar ek oan de Ried fan Europa en de Provinsje Fryslân. Dy advizen binne úteinlik ornearre om ymplemintaasje fan de Europeeske oanbefellings flugger en better plakfine te litten.

Advizen

• It Ryk soe yn petear gean moatte mei de Ried fan Europa om de trijejierlikse Europeeske rapportaazjesyklus lyk te bringen mei de fjouwerjierlikse beliedssyklus fan in soad lidsteaten: as dy beide sykly lyk rinne, sil der better ynformearre wurde en sil ek de ymplemintaasje better ferrinne kinne.
• De Ried fan Europa is struktureel kritysk oer de wize wêrop’t it Ryk guon bepalingen útfiert. Dêrfoaroer wiist it Ryk hieltiten op strukturele tûkelteammen foar it ymplemintearjen fan dyselde bepalingen. Dat betsjut in ympasse, dêr’t de Fryske taal neidiel fan hat. It Ryk soe dizze ympasse besprekke moatte mei de Ried fan Europa. De Provinsje Fryslân soe hjir as Taalskipper in bemiddeljende rol by spylje kinne.
• Om de ymplemintaasje te ferbetterjen soe it Ryk foarôfgeand oan de periodike rapportaazjes oan de Ried van Europa ien of mear wurkbesites oan Fryslân bringe moatte, om sa yn it fjild yngeand ynformearre te wurden oer de stân fan saken, problemen en kânsen mei it Frysk.
• DINGtiid advisearret Ryk en Provinsje Fryslân om yn de kommende jierren te ynventarisearjen hokker bepalingen út it Europeesk Hânfêst oft neffens de Ried fan Europa net (foldwaande) ymplemintearre binne, en út te sykjen wat dêrfoar de redenen binne. Dêrnei soe fóar 2024, as wer in nije BFTK-perioade yngiet, ôfpraat wurde moatte hoe’t dy ‘problematyske’ bepalingen  yn de BFTK regele wurde moatte.

It advysbrief oan de minister kinne jo hjir lêze.

Lês hjir it folsleine rapport yn it Frysk.

Der is ek in Nederlânsktalige gearfetting beskikber.

 

Update: op 21 desimber 2018 hat minister Ollongren yn in skriftlike reaksje witte litte de soargen fan DINGtiid te dielen. Sy riedt DINGtiid oan om dizze soargen kenber te meitsjen by de Ried fan Europa.