Onderzoek Partoer: algemene analyse taalbeleid Fries bij gemeenten

31/01/2020

Gemeenten in Fryslân kunnen nog veel meer doen om de Friese taal binnen hun eigen organisatie, maar ook in hun externe communicatie te vergroten, bijvoorbeeld door de Friese taal creatiever te gebruiken. Dat blijkt uit een onderzoek dat DINGtiid, orgaan foar de Fryske taal, in samenwerking met de Afûk heeft laten uitvoeren door onderzoeksbureau Partoer.

Sinds het van kracht worden van de Wet gebruik Friese taal (2014) hebben de Taalwetgemeenten in Fryslân (alle Friese gemeenten, uitgezonderd Ameland, Schiermonnikoog, Terschelling, Vlieland en Weststellingwerf) de verplichting om regels op te stellen over het gebruik van de Friese taal in schriftelijke stukken en in het mondeling verkeer. Die regels moeten in ieder geval bepalingen bevatten, gericht op het versterken van de positie van de Friese taal in de betreffende gemeenten.

In 2018 adviseerde DINGtiid over de rol van het Fries bij gemeentelijke herindelingen, en op 12 maart 2020 was er een besloten minisymposium (DINGpetear) over de koppeling tussen taalmetingen en taalbeleid. De publicatie van het onderzoek van Partoer is een volgende stap in het adviesdossier over het Fries bij de Taalwetgemeenten.

Centrale onderzoeksvraag

Om inzage te krijgen in de manier waarop gemeenten hun beleid vormgeven heeft Partoer een nulmeting uitgevoerd onder alle Taalwetgemeenten. Het gaat hierbij om kwantitatieve, niet om kwalitatieve gegevens. De centrale onderzoeksvraag is: “Wat is de inzet van gemeenten voor de Friese taal en hoe verhoudt zich dat tot de ambities van de gemeenten?” Voor dit onderzoek heeft Partoer zich gericht op de periode tussen het ingaan van de Wet gebruik Friese taal in 2014 en mei 2019. (Bij sommige gemeenten zijn er na mei 2019 beleidsaanpassingen geweest, die zijn niet meer meegenomen in dit onderzoek).

Analyse

Per gemeente is een tabellenboek opgesteld, met daarin een beleidsanalyse en een analyse van de uitkomsten van de enquête die iedere gemeente heeft ontvangen. Iedere gemeente krijgt het ‘eigen’ tabellenboek meegestuurd en kan daar meer specifieke informatie in terugvinden en lezen waar nog mogelijkheden liggen om het gebruik van het Fries nog verder te stimuleren en te borgen. Daarnaast is een algemene analyse opgesteld, met een aantal aanbevelingen (NB: niet alle aanbevelingen zijn op alle gemeenten van toepassing).

Aanbevelingen

Friese documenten actief aanbieden
Inwoners zou altijd duidelijk medegedeeld moeten worden dat sommige documenten ook in het Fries beschikbaar zijn. Hierdoor zal er ook meer gebruik van worden gemaakt.
Taalbewustzijn medewerkers vergroten
Voor de meeste gemeenten geldt dat de taal van de inwoners leidend is bij de taal waarin wordt geantwoord en dat dit op een natuurlijk wijze verloopt. Toch is het goed om hier geregeld aandacht aan te besteden bij de medewerkers en hen eventueel instructies te geven. Op deze wijze worden medewerkers zichzelf meer bewust van taal en van de invloed die taal heeft op inwoners.
Taalbeleid opstellen voor gebiedsteams
Naast het werk van baliemedewerkers kan het Fries ook een belangrijke rol spelen bij het werk van communicatie- en gebiedsteammedewerkers en consulenten. Specifiek voor de gebiedsteam is het belangrijk om beleid te maken voor het Fries, omdat ze zorgen voor verbinding van inwoners, organisaties en verschillende vormen van zorg en ondersteuning.
Fries als functie-eis
Bij vacatures voor medewerkers zoals genoemd in aanbeveling 3, zou het goed zijn om in de vacature aandacht te schenken aan de rol van de Friese taal.
Aandacht voor Fries in externe communicatie
Bij het opstellen van persberichten, teksten op de website en op sociale media zou meer aandacht voor het Fries kunnen zijn. Het is vaak afhankelijk van het onderwerp of er voor Fries of Nederlands wordt gekozen. Het Fries kan daar een grotere rol in krijgen. Dat maakt het bovendien voor inwoners gemakkelijker om in het Fries te reageren. Een bericht in een bepaalde taal, lokt een reactie in dezelfde taal uit, blijkt ook uit onderzoeken.
Samenwerken met andere organisaties
Een aantal gemeenten ziet zichzelf als voorbeeld voor andere organisaties en gemeenten. Door zelf de Friese taal te gebruiken, willen ze andere organisaties en gemeenten inspireren om dat ook te doen. Ga als gemeente in gesprek met bijvoorbeeld cultuurorganisaties, onderwijsinstellingen en welzijnsorganisaties en maak hen bewust van het gebruiken van het Fries. Externe organisaties kunnen ook worden gestimuleerd met bijvoorbeeld subsidie.
Uitbreiden budget
Erg belangrijk zijn beschikbare formatie en budget voor de Friese taal. De meeste gemeenten hebben maar tussen de 0,05 en 0,1 fte beschikbaar voor het taalbeleid Fries. In die tijd moeten alle taken worden gedaan die in het beleidsplan staan. Het gebruiken van het Fries is bovendien soms over meerdere afdelingen verspreid, maar dat is nergens officieel vastgelegd. Het aantal uren voor Fries taalbeleid zou moeten worden uitgebreid – met een duidelijk omschreven plek binnen de organisatie – en het beschikbare budget navenant aangepast.

Lees hier de volledige (tweetalige) analyse: Analyse taalbeleid Frysk

Adviesdossier afgesloten

Dit uitgebreide adviesdossier is op 22 juni 2022 afgesloten met een tweede DINGpetear met wethouders van Taalwetgemeenten. Een overzicht met onderzoeken, aanbevelingen en conclusies zijn gebundeld in Management Fries en de Taalwetgemeenten.